เทคโนโลยีสะอาด
เทคโนโลยีสะอาด
คือ กลยุทธ์ที่ใช้ในการผลิตเชิงอุตสาหกรรม
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการใช้วัตถุดิบ และพลังงานในการผลิต
ทำให้สามารถลดต้นทุนการผลิต โดยการปรับปรุงผลิตภัณฑ์ บริการ
และกระบวนการผลิตอย่างต่อเนื่อง เพื่อลดของเสียที่แหล่งกำเนิด
เป็นการลดภาระในการกำจัดของเสีย ช่วยประหยัดวัตถุดิบและพลังงาน เพิ่มความปลอดภัยในการทำงาน
ป้องกันและรักษาสิ่งแวดล้อม รวมทั้งช่วยสร้างภาพพจน์ที่ดีให้แก่ผู้ประกอบการ
ซึ่งเป็นการเสริมสร้างความสามารถในการแข่งขันในตลาดโลกอีกทั้งเป็นการพัฒนาขีดความสามารถ
และประสิทธิภาพของการประกอบธุรกิจ
นอกจากนี้ยังเป็นจุดเริ่มต้นในการก้าวไปสู่มาตรฐาน ISO 14000
ของอุตสาหกรรมอีกด้วย
หลักการของเทคโนโลยีสะอาด
หลักการของเทคโนโลยีสะอาดเน้นการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ คือ
การลดการใช้พลังงาน การใช้น้ำและทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆ
ซึ่งจะเห็นว่าหลักการของเทคโนโลยีสะอาดเป็นการป้องกันปัญหามากกว่าการแก้ปัญหานั่นเอง
โดยหลักการของเทคโนโลยีสะอาด สรุปได้ดังนี้
1. การลดมลพิษที่แหล่งกำเนิด แบ่งได้เป็น 2 แนวทางใหญ่ๆ คือ
การเปลี่ยนแปลงผลิตภัณฑ์ และการเปลี่ยนแปลงกระบวนการผลิต
1.1 การเปลี่ยนแปลงผลิตภัณฑ์
อาจทำได้โดยการออกแบบให้มีผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมน้อยที่สุด
หรือให้มีอายุการใช้งานยาวนานขึ้น
1.2 การเปลี่ยนแปลงกระบวนการผลิต
ซึ่งแบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม ได้แก่
1.2.1 การเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบ
โดยการเลือกใช้วัตถุดิบที่มีคุณภาพ หรือมีความบริสุทธิ์สูง
รวมทั้งลดหรือยกเลิกการใช้วัตถุดิบที่เป็นอันตราย
เพื่อหลีกเลี่ยงการเติมสิ่งปนเปื้อนเข้าไปในกระบวนการผลิต
และพยายามใช้วัตถุที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้
1.2.2 การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยี
ทำได้โดยการออกแบบใหม่ เพิ่มระบบอัตโนมัติเข้าช่วยปรับปรุงคุณภาพของอุปกรณ์
และแสวงหาเทคโนโลยีใหม่มาใช้
1.2.3 การปรับปรุงกระบวนการดำเนินงาน
เป็นขั้นตอนที่ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่เสียลดลง และยังทำให้เกิดของเสียที่จะต้องจัดการกำจัดลดน้อยลง
โดยกำหนดให้มีขั้นตอนการผลิตกระบวนการงานและขั้นตอนบำรุงรักษาที่ชัดเจน
รวมถึงการจัดระบบ การบริหารการจัดการในโรงงาน
2. การนำกลับมาใช้ใหม่ แบ่งออกได้เป็น
2 แนวทาง คือ
2.1 การใช้ผลิตภัณฑ์หมุนเวียน
โดยหาทางนำวัตถุดิบที่ไม่ได้คุณภาพมาใช้ประโยชน์
หรือหาทางใช้ประโยชน์จากสารหรือวัสดุที่ปนอยู่ในของเสีย
โดยนำมาใช้ในกระบวนการผลิตเดิม หรือกระบวนการผลิตอื่นๆ
2.2 การใช้เทคโนโลยีหมุนเวียน
เป็นการนำเอาของเสียผ่านกระบวนการต่างๆ เพื่อนำเอาทรัพยากรกลับมาใช้อีก
หรือเพื่อทำให้เป็นผลพลอยได้
แนวทางของเทคโนโลยีสะอาด
แนวคิดของเทคโนโลยีสะอาด คือการป้องกันมลพิษที่แหล่งกำเนิด
และการลดปริมาณสารเคมีที่ใช้ให้น้อยที่สุด
ในการกำจัดมลพิษจากอุตสาหกรรมประเภทต่างๆ
โดยทำได้ตามขั้นตอนโดยเรียงลำดับความสำคัญจากมากไปน้อย ดังนี้
1. การลดที่แหล่งกำเนิด 2. การใช้หมุนเวียน
3. การบำบัด
4. การปล่อยทิ้ง
การแก้ปัญหาตามแนวทางเทคโนโลยีสะอาดจะเน้นการลดที่ต้นเหตุ
กล่าวคือเน้นที่การลดปริมาณการใช้ทรัพยากรลง
โดยใช้ปริมาณที่พอดีและเหลือเป็นของเสียน้อยที่สุด ของเสียที่ออกมาต้องนำมาผ่านกระบวนการเพื่อจะนำกลับมาใช้ใหม่
จะทำให้ลดปริมาณของเสียและต้นทุนของการใช้สารเคมีให้น้อยลง
ของเสียที่ยังคงเหลืออยู่ต้องผ่านกระบวนการบำบัดจนมีคุณสมบัติดีพอที่จะปล่อยทิ้งได้
การลดการใช้และการนำกลับมาใช้ใหม่ ซึ่งเป็นการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ
จึงเป็นแนวทางหลักของเทคโนโลยีสะอาดมากกว่าการแก้โดยการบำบัดดังเช่นที่ทำกันโดยทั่วไป
ซึ่งเป็นการเพิ่มค่าใช้จ่ายของโรงงานอุตสาหกรรมด้วย
เทคนิคของเทคโนโลยีสะอาด
เทคโนโลยีสะอาด
จะเน้นการลดที่แหล่งกำเนิดและการนำกลับมาใช้ใหม่
โดยในการทำจะต้องมีการศึกษาถึงกระบวนการผลิต
เพื่อหาแนวทางที่จะปรับปรุงกระบวนการในการลดการใช้และการนำกลับมาใช้ใหม่ของพลังงาน
สารเคมี หรือน้ำ
ในการเสนอทางเลือกเทคโนโลยีสะอาด (CT option)
และการดำเนินงานในการนำเทคโนโลยีสะอาดมาใช้
มีขั้นตอนในการประยุกต์ใช้ตามหลักของเทคโนโลยีสะอาด 5 ขั้นตอน คือ
1. การวางแผนและการจัดองค์กร (Planning & Organization)
2. การประเมินเบื้องต้น (Pre-Assessment)
3. การประเมินผล (Assessment)
4. การศึกษาความเป็นไปได้ (Feasibility)
5. การลงมือปฏิบัติ (Implementation)
หลังจากที่มีการตัดสินใจที่จะใช้เทคโนโลยีสะอาดในอุตสาหกรรม
ต้องมีการวางแผนและจัดการ มีการสำรวจข้อมูล ทำการประเมินเบื้องต้น
และทำการประเมินในขั้นตอนต่อมา โดยในขั้นตอนการประเมินเบื้องต้นและการประเมินเกี่ยวข้องกับการสร้างแผนภาพกระบวนการผลิต
(Process Flow
Chart) พิจารณาการป้อนเข้า (Input)
และการจ่ายออก (Output) ของแต่ละปฏิบัติการหน่วย (Unit
operation) และสมดุลมวลสารและสมดุลพลังงานขึ้น
ทำให้สามารถวิเคราะห์หาสาเหตุและปริมาณของ ของเสียที่ได้จากกระบวนการผลิตเพื่อหาวิธีแก้ปัญหาต่อไป
โดยทางเลือกที่นำเสนอต้องมีความเป็นไปได้ในทางเศรษฐศาสตร์
ไม่มีการลงทุนที่สูงเกินไป และสามารถคืนทุนได้ในระยะสั้น
เมื่อวิธีการสอดคล้องกับเศรษฐศาสตร์จึงลงมือปฏิบัติการ
และดำเนินการอย่างต่อเนื่องเพื่อนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนต่อไป
การเริ่มต้นประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสะอาด
1.
ผู้บริหารเห็นความสำคัญและมีความมุ่งมั่น
2. พนักงานมีความเข้าใจ และเห็นความสำคัญ
3. ระบุสาเหตุ แนวโน้มของปัญหาการใช้ทรัพยากรของเสียและสิ่งแวดล้อม
4. ประเมินวิธีการแก้ไข ปรับปรุงโดยอาศัยความรู้แขนงต่างๆ
5. เริ่มดำเนินการในส่วนที่มีค่าใช้จ่ายต่ำ หรือคุ้มค่าสูงสุด
การนำเทคโนโลยีสะอาดในการผลิตเชิงอุตสาหกรรม
มีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและผลกำไร รวมทั้งช่วยเพิ่มความสามารถในการแข่งขันในตลาดโลกอีกด้วย
โดยหลักการที่สำคัญของเทคโนโลยีนี้ ได้แก่
การลดมลพิษที่แหล่งกำเนิดและการนำกลับมาใช้ใหม่ (การใช้หมุนเวียน)